Soğuk Savaş dönemi çoğu ülkenin batı ile işbirliği yapmasını sağlamıştır. Bunlardan biri de Türkiye idi. Kuzeydeki Sovyet tehlikesi, Türkiye’yi batıya doğru itmişti. Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sonrası artık yüzünü tamamen batıya dönmüş ve Sovyetler’e duyulan güvensizliğin de etkisiyle batıdaki ittifaklara katılma gereksinimi daha da artmıştır. 1952’deki NATO’ya katılım ile artık Türkiye, Soğuk Savaş döneminin etkili ülkeleri arasına girmiştir. Bunda en önemli sebeplerden biri de NATO’nun, Sovyetler’le olan en etkili sınırı artık Türkiye idi.
NATO’ya girdikten sonra Türkiye’de açılan İncirlik Anaüssü, ABD’nin casus uçaklarının konuşlandırıldığı bir yerdi. ABD, Türkiye’yi Sovyetler’e karşı bilgi edinme için çoğu kez bir üs olarak kullanmıştır. NATO, daima Türkiye’yi o dönemlerde kendi çıkarları için kullanmak istemiştir.
Böylesi bir dönemde ortaya çıkan U-2 casus uçakları ABD için büyük bir önem kazanmıştı. O uçakları vurabilecek herhangi bir Sovyet füzesi ve yakalayabilecek herhangi bir Sovyet radarı yoktu. ABD hükümeti, Sovyetler’in nükleer füze ve uzun menzilli füze geliştirebileceği endişesine kapılması ile U-2 casus uçağına gereklilik olduğu düşüncesine girmişti. Amaç büyük kamera sistemleri ile radara yakalanmadan, Sovyet topraklarındaki üretim alanlarını fotoğraflamak ve buna göre bir önlem almaktı. Tabi bu düşünce çok kısa sürecekti.
Tarihler Mayıs 1960’ı gösterdiğinde, İncirlik’ten kalkan bir U-2 uçağı Pakistan’a doğru yola çıkmıştı. Pakistan’daki Amerikan üssüne giden bu U-2, oradan havalanacak ve Sovyet topraklarında bir süre gidip ardından Norveç’teki bir Amerikan üssüne inecekti. Ancak Sovyet radarları, 60-70 bin fit yukarıda uçan bu casus uçağını farketti. S-75 hava savunma sistemi, casus uçak için hazırdı. Uçak bir anda Sovyet hava sahasında vurulmuştu. ABD bunu beklemiyordu.
Planlanan saatte Norveç’e inemeyen uçağın Sovyet topraklarında düştüğü anlaşıldığında ABD bir yalan bulmak zorundaydı. Ve o yalan hiç gecikmeden geldi. Bu uçağın, İncirlik’ten kalkan bir hava durumu tespit uçağı olduğu ve Van Gölü civarlarında rotadan çıkarak bir anda kaybolduğu yalanı ortaya atıldı. Bu yalan ortaya çıksa bile, U-2 uçağının kendini imha edeceği ve pilotun da yakalanmadan kendini zehirleyerek öldüreceği düşüncesi ABD’de hakimdi. Ancak uçağın pilotu Francis Gary Powers, uçağın ne imha sistemini çalıştırmıştı ne de intihar etmişti. Pilotu yetkiler sağ ele geçirmişlerdi. Enkazdan çıkarılan dev kameralarda ise herhangi bir sorun yoktu. Sovyetler Birliği, topraklarında bir ABD casus uçağı düşürdüklerini açıkladıklarında ortalık bir anda alevlenmişti. Bu olay yıllar sonra filmlere dahi konu olacak kadar önemli bir gelişmeydi. Dünya bir anda bu olay ile çalkalandı ve Soğuk Savaş’ın zirveye ulaştığı bir süreç oldu. Şu an uçağın enkazı, Moskova’da bir müzede sergileniyor.
Aykut FİLİZ
