1942-1943 kışında, Kızıl Ordu Stalingrad Savaşı‘nı kesin bir biçimde kazanmıştı. Alman 6. Ordusu, yaklaşık 800 bin Alman ve müttefik askeriyle birlikte imha olmuş, Alman kuvvetleri Doğu‘da ciddi biçimde güç kaybetmişti. Stalingrad’ın düşmesinin ardından Kafkasya’daki General von Kleist’in 1. Panzer Ordusu, tehlikeli bir duruma düşmüştü ve 15 Ocak – 1 Şubat tarihleri arasında Rostov (Rostov-na-Donu)’a çekildi. Ocak ayının ikinci yarısında cephenin güney kesiminde başlayan Kızıl Ordu genel taarruzları birbirini izledi. En güneyden General Vatutin’in kuvvetleri, onun hemen kuzeyinden General Golikov’un kuvvetleri, Şubat ayı ortalarından Kursk – Harkov – Azak Denizi hattına kadar ilerlemişlerdir.
Alman Feld Mareşal Erich von Manstein, 1943 yılının şubat ve mart aylarında Üçüncü Harkov Muharebesi’ni kazanarak, kabaca güneyde Rostov’dan, kuzeyde Leningrad’a uzanan bir cephe hattı oluşturdu.
Alman cephe komutanlarından çoğu, Sovyet saldırılarını tutacak ve akınlarına karşı duracak daha geride bir savunma durumunun öncelikli olduğu konusunda aynı fikirdedir. Hitler ise bu görüşü kesinlikle kabul etmemektedir. “Hitler her zaman olduğu gibi her koşulda taarruzu emrediyordu.”
Manstein Üçüncü Harkov Muharebesi’nde başarıyla uygulayıp aşırı yayılmış Sovyet güçlerini imha ettiği planın benzerini uygulamak istiyordu. Kızıl Ordu’yu güneye, umutsuzca yeniden yapılanmaya çalışan 6. Ordu’ya saldırma konusunda kandırarak Ukrayna’nın doğusundaki Donets Havzası’na çekmeyi önermişti. Daha sonra Donets Havzası’nın doğusundaki Harkiv’den güneye, Rostov’a doğru saldırarak bütün bir Sovyet güney kanadını Azak Denizi ile birlikte çembere alacaktı.
Kızıl Ordu da başlayacak oldukları kendi yaz taarruzlarını planlamaya başlamışlardı ve Almanların bu planlarını karşılayacak tarzda bir plan hazırladılar. Jukov, anılarında planın, 12 Nisan 1943 tarihinde Stalin ile yapılan, Vasileskiy ve Antonov da hazır bulunduğu bir toplantıda oluştuğunu anlatmaktadır. Bu toplantıda Kursk çıkıntısında derinlemesine bir savunma yapılması, ana ilke olarak belirlenmiştir.
Jukov, Stalin’e yazdığı mektupta Alman saldırısının yerini ve izlenmesi gereken stratejiyi belirtmişti. Söz konusu mektupta Alman kuvvetlerinin cephe ve gerisindeki konuşlanmaları konusundaki bilgileri özetliyor ve Jukov şöyle diyordu:
“Büyük ihtiyatlardan yoksun olması nedeniyle düşman, 1943 ilkbaharı ve yazının ilk yarısında yapmak isteyeceği büyük taarruzu daha dar bir cephede sınırlamak zorunda kalacaktır… Merkez, Voronej ve Güneybatı cepheleri karşısındaki şimdiki düzenlerini göz önüne alarak, bu üç cephe bölgelerindeki kuvvetlerimizi yenilgiye uğratma ve böylece Moskova’yı, kente daha yakın bir noktadan kuşatmak için … asıl taarruz harekâtını bu üç cepheye yönelteceği kanısındayım… Düşmanı durdurmak için harekâtın ilk günlerinde saldırıya geçmeyi tavsiye etmiyorum. Düşmanın savunmamıza çarpmasını bekleyip tanklarını imha ettikten sonra taze yedek kuvvetlerimizi ileri sürerek genel taarruza geçip ana kuvvetlerinin işini bitirmemiz daha uygun olur.”
12 Nisan günü Stalin ile görüşen Mareşal Jukov, olayların gidişatından Stalin’i haberdar etti. Stalin, fikren Kursk üzerine yapılacak bir saldırıyı kabul ediyor, ancak yine de Moskova’nın güvenliğini düşünüyordu. almanların büyük bir saldırı hazırlığı yaptığı belliydi. Almanların elinde meşhur Tiger tankları ve Ferdinand kundağı motorlu topları bulunmaktaydı. Bu arada Sovyet endüstrisi boş durmamış, savaş durumuna göre uyarlanmış fabrikalarında yarı otomatik ve tam otomatik piyade tüfekleri, makineli tabancalar, yeni uçaklar, yeni tasarım tanklar, 45mm tanksavar topları üretmiş ve ordu personeli de bunun yanısıra ek topçu, tanksavar ve havan birliklerini de kursk savaşında kullanılmak üzere eğitmişlerdi.
Havacılıkta da boş durulmamış, LA-5 ve YAK-9 uçakları dahil, geliştirilmiş tip uçaklarla donatılan hava kuvvetleri ayrıca da baştan yapılandırılmıştı. 8 uzun menzilli bombardıman filosu kurulmuştu. Her bir cephenin de kendi emrine 700-800 uçaktan oluşan kendi hava birlikleri verilmişti.
Savaş, Stalin ve Jukov’un devamlı olarak Alman gücünün değişiklikleri karşısında plan değiştirmesine rağmen bir sürprizle başladı. Sovyet birlikleri Alman saldırısının Orel bölgesine yapılmasını bekliyordu. oysa sonradan öğrenildiğine göre Voronej cephesindeki birlikler daha güçlüydü. Almanlar burada dokuz motorize ve tank tümeni (yaklaşık 1.500 tank) kullanıyordu. Buna karşılık Sovyet merkez cephesinde yedi tümen (1.200 tank) bulunuyordu. 1943 yılının 4 temmuzu 5 Temmuza bağlayan gecesi, sabah 02.20 sularında top atışlarıyla savaş başladı. Alman topçusu önceden belirlenmiş sovyet hedeflerini top yağmuruna tutuyordu. Sabah 05.30 sularında Alman piyadesi saldırıya geçti. Sovyet birliklerini yoğun ateşi altında ilk gün alman kuvvetleri ancak 5-6 kilometre ilerleyebilmişti. Almanlar alıştıkları Yıldırım Harekatı’nı yapabilmekten uzaktılar. 5 Temmuz günü beş kez şiddetli saldırı başlatmış olmalarına karşın hatırı sayılır bir sonuç elde edemediler.
Bu savaş, tarihin en büyük çaplı tank savaşıdır. Sovyet kv ve t-34 tanklarına karşı Almanların Tiger ve Panter tankları kullanılmıştır. Bir karşılaştırma yapmak gerekirse; 1942 sonbaharında El-Alamein savaşında İngiliz birliklerinin tank sayısı 1.029 ve Almanların tank sayısı 570 adettir. 1973 İsrail-Arap savaşında 17 günde tarafların tank kayıplarının İsrail için 500-600, Araplar için 1.000-1.200 olmak üzere toplam 1.500-1.800 ve 11 Ekim 1973 günü İsrail ordusu’nun Golan Cephesi’nde yaptığı genel saldırıda Suriye ordusuna karşı 900-1.000 tankı muharebeye soktuğu bilinmektedir.
Kaynak: eksiseyler, KURSK MUHAREBESİ
Aykut FİLİZ
