ABD’de yeni yılın ilk haftası devreye girmesi planlanan 5G teknolojisi, havacılık ile iletişim sektörlerinin arasını açılmasına neden oldu. İki federal kurumun bürokratik güç savaşı olarak da yorumlanan kriz çözülemezse Türkiye’den bu ülkeye gidecek yolcular da dahil milyonlarca kişinin hayatı etkilenecek. Hürriyet’te yayınlanan yazıya göre 5 soru 5 cevapla 5G krizini derinlemesine inceledik.
Dünyada hava yolu taşımacılığı 11 Eylül sonrası alınan güvenlik önlemleriyle büyük değişime uğradı. Ardından iki yıl önce başlayan Covid-19 pandemisi, maske zorunluluğu ve benzeri kurallarla hava yolculuklarını bir kez daha değiştirdi. Ancak 2022 bir kez daha çeşitli değişimlerin yaşandığı dönem olacak.
Konu bu kez ABD’de Ocak ayında devreye alınacak olan 5G Teknolojisi. Havacılık endüstrisi yetkililerinin tahminlerine göre, 5G teknolojisinin kullanıma açılmasıyla, sadece ABD’de yüz binlerce uçuşu ve milyonlarca yolcuyu etkileyecek gecikmeler yaşanacak. Türkiye dahil dünyanın dört bir yanından ABD’nin birçok şehrine düzenlenen aralıksız uçuşlar da düşünüldüğünde, etkilenecek olanın sadece Amerikalılar olmadığını da kolayca anlamak mümkün.
Peki nedir bu kadar büyük bir soruna yol açma ihtimali olan?
5G NEDEN KAYGI YARATIYOR?
ABD’de ulaştırma sektörünün düzenleyici kuruluşları, Ocak ayında devreye gidecek 5G versiyonun, uçaklardaki bazı donanımı etkileyebileceğini belirtiyor. Federal Telekomünikasyon düzenleyicilerinden ve kablosuz internet sağlayıcılardan gelen güven verici açıklamalara karşın, havacılık endüstrisinden birçok grup da bu kaygıları destekliyor.
Federal Havacılık Dairesi’ni (FAA) özellikle kaygılandıran şey, bazı hava alanlarının yakınlarına yerleştirilen 5G hücresel antenlerinin pilotlara yerden ne kadar yüksekte olduklarını gösteren cihazların ölçümlerinde hataya yol açabilme ihtimali. (Aynı şey yolcuların mobil cihazları için geçerli değil.) Radar altimetre olarak bilinen bu cihazlar, tüm uçuş esnasında kullanılıyor ve uçakların en kritik donanım unsurlarından biri olarak biliniyor. Radar altimetreler, standart altimetrelerden farklı olarak hava basınç ölçümlerine değil, radyo sinyallerine bakarak yükseklik hesabı yapıyor.
FAA bu konuda o kadar kaygılı ki kurumdan bu ay yapılan acil kodlu uyarıda, pilotların görüş koşullarının olumsuz etkilenebileceği durumlarda, hasar görmüş olması olası altimetrelerin kullanımı yasaklandı.
Bu yeni kuralın bir sonucu olarak, bazı uçaklar belli koşullarda bazı havaalanlarına inemeyebilir. Bu kuralın hangi havaalanlarını etkileyeceği belli değil. FAA’in uyarısında, spesifik havaalanlarının daha sonra açıklanacağı bildirildi. FAA bu havaalanlarını kablosuz internet sağlayıcıların 5G altyapısının yerleştirileceği noktalara dair bilgilendirme yapmasının ardından belirleyecek.
Kritik güne çok az zaman kaldı. 5 Ocak günü kablosuz internet sağlayıcıların FAA’in endişe ettiği radyo frekansları üzerinde işleyecek 5G hizmetini devreye alması bekleniyor.
Federal İletişim Komisyonu’nun (FCC) hazırladığı bir hizmet haritasına göre, California, Florida, New England, Texas ve orta batının büyük bir kısmı 5G bağlantıya geçmiş olacak. Ancak havacılık grupları bu durumda ülkenin Los Angeles, New York, Houston gibi en büyük havalimanlarından bazılarının riske girebileceğini belirtiyor.
New York JFK Havalimanı, THY’nin de iniş yaptığı noktalardan
5G SİNYALLERİ NASIL ÇALIŞIYOR?
5G sinyalleri C Bandı olarak bilinen radyo frekansları üzerinden dünyaya yayılıyor. Bu bant kablosuz internet servisi sağlayıcıları için büyük gelecek vadediyor çünkü herhangi bir kablosuz ağın en önemli iki unsuru olan hücresel aralık ve kapasite arasında çok iyi bir denge sağlıyor. (5G sinyallerinin taşındığı C Bandı dışında başka kanallar da var ancak ABD’de şu an yaşanmakta olan tartışma C-Bandı frekanslarına odaklanıyor.)
Kablosuz iletişim amaçlı kullanılan radyo frekanslarının sıralanışına baktığımızda, C Bandı, uçakların altimetrelerinin kullandığı frekans bandının hemen yanında yer alıyor. Ancak arada tampon vazifesi gören, bilinçli olarak boş bırakılmış bir alan da var. Bu alan sayesinde kanalların birbirine karışmasının önüne geçiliyor.
ABD’nin iki büyük kablosuz internet sağlayıcısı Verizon ve AT&T, uçakların karşılaşacağı risklere dair endişelere yanıt olarak, Kasım ayında 5G antenlerin gücünü sınırlamayı ve başka önlemler almayı önerdi. Ayrıca şirketler 5G’ye geçişin tarihini de 5 Aralık 2021’den 5 Ocak 2022’ye erteledi.
Ancak bu adımlar FAA’in kaygılarını bastırmaya yetmedi. Havacılık endüstrisinin önde gelen iki şirketi Boeing ve Airbus’ın CEO’ları 20 Aralık günü ABD Ulaştırma Bakanlığı’na yazdıkları mektupta, FAA’in son dakikada aldığı altimetre kullanımı yasağının “sektöre çok büyük olumsuz etkisi olacağını” bildirdi. CEO’ların mektubunda, “5G etkisinin hava araçlarının güvenli işleyişine ters etkiler yapabileceğine katılıyoruz” ifadeleri kullanıldı.
Mektupta, sektör temsilcilerinin oluşturduğu Airlines for America isimli topluluğun konuyla ilgili tahmini verilerine de yer verildi. Buna göre, FAA kısıtlamalarından 345.000 yolcu uçuşu, 32.000.000 yolcu ve 5.400 kargo uçuşu etkilenecek. FAA’in karar metninde de plan kapsamında tahminen 6.800 uçağın ve 1.800 helikopterin etkilenebileceği belirtiliyordu.
Bununla birlikte FAA’in gereksiz hassasiyet gösterdiğini, kesin olup olmadığı bile belli olmayan bir risk için uçuşların bu derece aksatılmasının yanlış olduğunu düşünenler de var. Bu gruptakiler, FCC’nin 2020 yılında C Bandı’nı 5G kullanımına açmadan önce kapsamlı araştırmalar yaptığını ve her türlü riski değerlendirdiğini savunuyor.
Diğer yandan kablosuz internet sağlayıcılardan kendi teklif ettikleri önlemlerin yanı sıra başka beklentiler de var. Bunların en başında da 5G güç seviyelerini daha da düşürmek ve antenlerin uçlarının ufuk çizgisinin altında kalmasını sağlamak da bulunuyor. Bütün bu talepler havacılık endüstrisi temsilcilerinin bu ay FCC’ye gönderdiği bir mektupta sıralanmıştı.
DİĞER ÜLKELERDE 5G İLE İLGİLİ DURUM NE?
Teknoloji uzmanlarına göre, 5G antenlerin havaalanları çevresinde sorun yaratması teorik olarak mümkün. Ama bu durum sadece 5G için değil, tüm kablosuz iletişim ağları için geçerli ve dünyanın dört bir yanındaki düzenleyici kuruluşlar ilk günden bu yana bu konuda oldukça başarılı sınavlar veriyor.
Örneğin tüketici grubu Public Knowledge’ın telekomünikasyon uzmanı Harold Feld, Kasım ayında kaleme aldığı konuyla ilgili blog yazısında, “40 kadar ülkenin C Bandı’nda 5G kullanımını onayladığını hatırlamakta fayda var” ifadelerini kullandı.
CNN Business’ın aktardığına göre Feld, “Özellikle Japonya, günümüzde, altimetre bandına FCC’nin benimsediği 220 MHz’lik sınırdan çok daha fazla yaklaşan 5G ağlarına sahip. Şu ana kadar hava altimetrelerinde bir sorun yaşandığına dair herhangi bir güvenilir Haber gelmedi” dedi ve şöyle devam etti: “Elbette FCC’nin bu konuda bir hata yapmış olması mümkün. Ama diğer 40 ülkedeki düzenleyiciler de mi hata yaptı? Uygulamayı kullanan ülkelerde hiç mi olay yaşanmadı?”
Havacılık endüstrisi yetkililerine göre, Japonya ve Güney Kore gibi ülkelerdeki 5G bağlantıların güç seviyeleri ABD’de planlananın çok altında. Kanada’da antenlerin uçlarının aşağı çevrilmesi yönünde geçici bir kural bulunuyor. Avrupa’da ise C Bandı ile altimetre bandı arasındaki tampon bölgenin genişliği ABD’dekinden 100 MHz daha fazla.
Kablosuz internet sağlayıcılar ise, Japonya gibi ülkelerin, ABD’nin 5G için kullanmayı bile düşünmediği frekanslarda güç sınırı uyguladığını belirtiyor. Dahası 2023 yılında 5G, C Bandı’nda tamamen hayata geçirilene kadar, hücresel trafikle altimetre operasyonlarını ayıracak tampon bölge çok daha geniş olacak (FCC’nin 2020’deki kararına göre toplam 400 MHz civarında). Bu da herkese gerçek hayattaki riskleri görüp uyum sağlamak için daha fazla zaman sağlayacak.
UÇAK YOLCULUKLARINDAN KORKMALI MIYIZ?
Bütün bu tartışmanın ortasında akla gelen soru şu: Uçak yolcuları özellikle de ABD’ye gidecek olanlar korkmalı mı?
Feld’e göre, bu konudaki kararları alan FCC mühendisleri, bir hata yaptıkları anda insanların öleceğinin farkında. O nedenle işi çok sıkı tutuyorlar. Dolayısıyla FAA ile FCC arasında yaşanan kavganın asıl sebebi halkın güvenliğini sağlamak değil, ABD’deki federal kurumlar arasında günden güne daha yaygın hale gelen bürokratik güç savaşları. (Bu noktada ABD Ulaştırma Bakanlığı’nın 5G’ye geçişle ilgili çekinceleri bütün yıl boyunca dile getirdiğini de belirtelim.)
Diğer yandan FAA, ABD’nin kablosuz hava dalgalarını kullanımını değiştirmesinin yaratacağı potansiyel problemlerle ilgili ciddi uyarılarda bulunan tek kurum değil.
2019 yılında Savunma Bakanlığı’ndan (Pentagon) yapılan açıklamada, L Bandı olarak bilinen başka bir frekans aralığının 5G kullanımına açılmasının, ordunun GPS sistemlerini bozabileceği konusunda uyarı yapıldı. Bir başka dikkat çekici çatışma da FCC ile Ulusal Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) arasında yaşanıyor. NASA ve NOAA, 5G’nin Hava Durumu uyduları üzerindeki etkilerine dair endişelerini sık sık dile getiriyor.
FAA’den geçtiğimiz günlerde yapılan bir açıklamada, çözüm için FCC ve telekomünikasyon şirketleriyle müzakerelerin sürdüğü belirtildi. Yukarıda da dediğimiz gibi, telekom şirketleri çeşitli değişiklikler önerdi, havacılık endüstrisi ise daha fazlasını talep ediyor. Pazarlıkların sonucunu telekom şirketlerinin vereceği tavizlerin seviyesi belirleyecek.
Müzakereler aynı zamanda havacılık sektörünün risk yaklaşımında en küçük bir hata payının bile tolere edilmediğini ortaya koyması açısından da dikkat çekici.
KRİZ ÇÖZÜLEBİLECEK Mİ?
Görüşmelere yakın bir kaynak, CNN Business’a yaptığı açıklamada, FCC, FAA ve tüm sektör katılımcılarının, FAA’in aldığı kısıtlama kararlarının etkisini sınırlandıracak bir plan üzerinde çalıştığını belirtti. FAA, kısıtlamalardan hangi hava alanlarının etkileneceğini belirledikten sonra, altimetre üreticilerinin geliştirdikleri ekipmanları telekom sektörünün önerdiği koşullar çerçevesinde test etmesi gerekecek. Etkilenmediği kanıtlanan altimetrelerin kullanımı güvenli ilan edilecek ancak testi geçemeyen cihazlar olursa rötarlar ve farklı hava alanlarına yönlendirilen uçuşlar söz konusu olabilecek.
CNN Business’a konuşan kaynak, “Şu an federal kurumlar ile her iki taraftan sektör temsilcileri arasında sürekli bir bilgi alışverişi var. Her gün her seviyede toplantılar yapılıyor. Ortada bir plan var, herkes bu planın ne olduğu konusunda hemfikir ve bunu hayata geçirmek için çalışıyor” dedi.
22 Aralık günü, telekom ve havacılık sektörü yetkilileri de ortak bir açıklama yaparak bu durumu doğrulamıştı.
Açıklamada, “Verimli tartışmaların ardından, havacılık adına kaygı yaratan belli noktaların tespiti için tüm taraflarla veri paylaşımı için el birliğiyle çalışıyoruz. İki sektörün de en üst seviye teknik uzmanları, FAA ve FCC eşgüdümünde bir yol çizecek” ifadeleri kullanılmıştı.
Ardından FAA de bir açıklama yaparak, uçak üreticilerinin ve kablosuz bağlantı şirketlerinin, radyo altimetrelerinin ABD için öngörülen yüksek güçlü 5G ortamında nasıl performans göstereceğini test etme adımlarından memnuniyet duyduklarını belirtmişti.
